منتشر شده در شماره شانزدهم نشریه تخصصی شعر یانوس
محسن نظارت
معرفی کتاب هایکوی مرگ
" هایکوی مرگ" / نشر شاملو
مترجم: معصومه فخرایی / گرد آورنده : یوئل هافمن
دو زبانه انگلیسی/ فارسی
مرگ
اندیشی یکی از موتیف های شعر در ادبیات و زبان ملل مختلف است که در ادبیات
کلاسیک و معاصر پارسی نیز در بین آثارمختلف شاعرها و نویسندگان بارها با
وضعیت مرگ اندیشی و بن مایه ی توجه به مرگ روبرو شده ایم.
در
ادبیات و فرهنگ برخی ملل بویژه ژاپن و چین،شعر مرگ در حوزه ی معناشناختی و
مفهوم گرایی و حتا موعد و حالات سرایش، هویتی مستقل یافته است .بویژه شعری
که که سوای مرگ اندیشی ، در حال احتضار و دربستر مرگ و یا اندکی پیش از
مرگ سروده می شودوشعر مرگ یا شعر احتضار نامیده میشودکه شرح حالات درونی
شاعر است وبیانگر حس و حال وگاه شوق شاعر به لحظه ی رهایی. کما اینکه در
ادبیات ژاپن و هایکوهای مرگ گویی انسان ها بیشتر با زیبادیدن واقعیت و با
آغوش باز وبه سادگی پذیرای مرگ شده اند.
"
شعر مرگ A Death Poem شعری ست که در هنگام نزدیک شدن زمان مرگ سروده می
شود و در بین شاعران مرسوم بوده است که در بستر مرگ شعری (جی سی )
بسرایند
شعرهای
مرگ اغلب طبیعت گرا و مطابق با آموزه های بودیسم Buddhism و شینتو Shinto
است.به استثنای کهن ترین آثار ،در شعر مرگ آشکارا به مرگ اشاره نمی
شود،بلکه کلماتی چون غروب،پاییز و باران شکوفه های گیلاس به کار برده می
شودکه بیانگر ناپیداری زندگی ست در سپوکو ویا هاراگیری (آیین خودکشی
ژاپنی ) نیز سرودن شعر مرگ مرسوم بوده استاغلب این نوع شعر مرگ را به شکل
تانکا سروده اندشعرهای مرگ به شکل هایکو نیز برای اولین بار در قرن
شانزدهم سروده شد.نوشتن شعر مرگ در دوران می جی رواج بیشتری یافت شعرهای
مرگ در بیشتر منابع کهن ژاپن از جمله کوجی کی و مانیوشو و دیده می شود.در
شعر ژاپنی بویژه در هایکو؛استفاده از تصاویر طبیعت و فصل واژه ها مهم
است.درشعر مرگ نیز واژه هایی هست که نشان می دهد شاعر در چه فصلی درگذشته
است. " *
توضیح:
* تمامی قسمتهای درون گیومه –پاراگراف بالا- را عینا از مقدمه کتاب هایکوی مرگ آورده ام.
" هایکوی مرگ " آنتالوژی و گزیده ای ازهایکوهای مرگ هایرایان ژاپنی از کتاب اشعارمرگ ژاپنی است
Japanese
Death Poems که توسط Yoel Hoffmann یوئل هافمن گرد آوری شده و ترجمه ی آن
از انگلیسی به فارسی توسط معصومه فخرایی صورت گرفته است.
از
این مترجم فعال درژانر هایکو ، پیش از این کتاب "آتش بر کوه " ترجمه ی
هایکوهای سانتوکا تانه دا در انتشارات نویدشیراژحلقه ی نیلوفری زیر چاپ
بوده که متاسفانه هنوز منتشر نشده و همینطور کتاب "ماه تمام " ترجمه ی
هایکوهای جان مک دونالد اسکاتلندی که پیش از این توسط نشر شاملو منتشر شد.
نکته
ی مثبت اینکه هایکوی مرگ ، کتابی دوزبانه است و خوشبختانه متن انگلیسی
هایکوها به انضمام برگردان روان فارسی درکنارهم اورده شده است و از
امتیازهای این کتاب همانگونه که درسطرهای بالا اشاره شد، آشنایی خوب این
مترجم با هایکو است که در هایویسی نیز دستی برآتش دارد.و با توجه به
آشنایی ایشان با تکنیک های هایکوو زیرو بم آن،متن فارسی هایکوها تاحدمطلوبی
به روح و جان هایکوها و متن وفادار بوده،البته در موارد اندکی مشاهده می
شود که در برگردان به فارسی جای دوسطر عوض شده احتمالن برای روانتر شدن
ترجمه و حفظ ریتم و موسیقی درونی هایکوهاوفرم هایکو.
البته
دردوسه موردشاید می شد معادل های روان ترومانوس تری درمحور جانشینی برای
برخی واژه ها برای انتقال بهترتصویرو حس وجان اثرانتخاب کرد.
کتاب
" هایکوی مرگ " /گرد آورنده یوئل هافمن و مترجم معصومه فخرایی/ شامل 88
هایکوی مرگ بوده که اخیرا توسط "نشرشاملو" در 64 صفحه وبا طرح جلدی زیبا
منتشر شده است. و سوای هایکوها مقدمه ای مختصر ومفید در3 صفحه در شرح
هایکوی مرگ و تاریخچه و اِلمان های آن آورده شده ،و گاه در موارد اندکی
،برخی توضیحات و شرح مختصری ازهایکو ارایه شده و یک مورد هایکوی مرگ متفاوت
که با تصویرنشان داده شده نیز مشاهده می شود.
خواندن کتاب خوب ِ " هایکوی مرگ " را به علاقمندان هایکو،ادبیات بین الملل و شعرکوتاه در ایران توصیه می کنم.
چند نمونه از هایکوهای کتاب هایکوی مرگ :
خنکا ـ
ناگاه در‌آب فرو می‌رود
یک مرغ دریایی.
ناگاه در‌آب فرو می‌رود
یک مرغ دریایی.
" تاماناری "
تنم، بی استفاده
چون آخرین خرمالو
بر درخت.
چون آخرین خرمالو
بر درخت.
" سی سا "
تا امروز
وظیفه ات را انجام داده ای !
مترسک پیر
وظیفه ات را انجام داده ای !
مترسک پیر
" رای شی "
آه گل ادریس –
دگرگون می شوی،دیگر بار و دیگر بار
بازگرد به نخستین رنگت
دگرگون می شوی،دیگر بار و دیگر بار
بازگرد به نخستین رنگت
" بای ریو "
قلم‌مو را رها می‌کنم
زین پس سخن خواهم گفت
رو در رو با ماه.
زین پس سخن خواهم گفت
رو در رو با ماه.
" کوها "
لاک پوک زنجره ـ
همان گونه که می‌آییم
باز می‌گردیم عریان.
همان گونه که می‌آییم
باز می‌گردیم عریان.
" فوکاکو "
آه نیلوفرپیچ!
من هم در آرزوی
جاودانگی ام
من هم در آرزوی
جاودانگی ام
" شوهی "
دوای دردم نیست
حتی شبنم چـکیده
از هزار گیاه
حتی شبنم چـکیده
از هزار گیاه
" توجون "
آب شدن برف
عمارتـی
هشتاد ساله
عمارتـی
هشتاد ساله
" کن جو "
رویایی ناتمام -
کجــا می‌روند
پروانه‌ها؟
کجــا می‌روند
پروانه‌ها؟
" ای چی موُ "
کوکو-
مـرا به آنجا ببر
که ابرها می‌روند.
مـرا به آنجا ببر
که ابرها می‌روند.
" یوکو "
محسن نظارت / مهر 92
هایکوی ,کتاب ,شعر ,ی ,های ,نیز ,هایکوی مرگ ,کتاب هایکوی ,شعر مرگ ,که در ,می شود
درباره این سایت